Adamla Kadın - Örüntü Meselesi

Zim zim zim zim zim zim zim zim zim zim zim… Tehlikeli bulutların altında tehlikeli bir adam, yanındaki kadınla, tehlikeli yerlerden gelenlerin gövdelerindeki soğuk ve ağır bir telaşla kaldırımdan geçmekteydi. Tehlikeli adamın yanındaki kadın, tehlikeli adamın ne düşündüğünü biliyordu. Tehlikeli adam, uzun yüzünün önündeki sigara dumanıyla yanındaki kadına bakıyordu. Kadın yalnızca yürüyordu. Zim zim zim zim zim zim zim zim zim zim zim zim…

Kullandığımız sıfatlar zihnimizde örüntüler oluşturur. Benzer örüntüler çoğaldıkça sonraki örüntüler de öncekilere benzeme eğilimindedir. “tehlikeli” sıfatı adam için kullanıldıktan sonra yanında bir de –hiçbir fizikî ya da psikolojik niteliği belirtilmemiş de olsa– bir kadın imgesi oluşturulduğunda insanlar yükleme hatası yaparak adamın kadına zarar vereceğini düşünebilirler. Doğaldır bu. İnsanlar bir kadın ve bir erkeğin birbirlerine karşı davranışlarında genellikle içinde bulundukları kitlenin (halk, millet, ırk, arkadaş grubu vs.) genel kalıplarıyla düşünürler. Kitlelerde zekâ yerine hisleri kullanarak duygusal bir şekilde ön yargıya ulaşma eğilimi her zaman vardır. Özellikle kitle son zamanlarda o yükleme hatasını pekiştirici olaylarla karşılaşmışsa… Zarar verme düşüncesi kafanızda eğer ki kendiliğinden birdenbire oluştuysa, bunun nedeninin medyada çok sık rastlar olduğumuz kadın cinayetlerinden kaynaklandığını söyleyebiliriz.

à “Tehlikeli adamın yanındaki kadın, tehlikeli adamın ne düşündüğünü biliyordu.”

Evet, hikâyedeki kadın biliyordu fakat biz bilmiyoruz. Metinde herhangi somut bir ipucu verilmeden nasıl bilebiliriz ki? Metinde bu cümleye kadar –meselâ– birlikte cinayet işlemiş ve olay yerinden hızla uzaklaşmış bir karı-koca imgesi vardı kafanızda, atıyorum. Son yıllardaki kadın cinayetleri toplumsal bilinçaltımızda yer eden taptaze bir olgu. Bu olgunun verdiği kalıp düşünceden hareketle: hikâyedeki kadın adamın ne düşündüğünü biliyorsa bu bilinen şey kesinlikle adamın kendisi hakkında kötü bir şey düşündüğü olmalıdır, değil mi?

à “Tehlikeli adam, uzun yüzünün önündeki sigara dumanıyla yanındaki kadına bakıyordu.”

Adamın tehlikeli ve telaşlı olduğu belirtildiği için kafanızda “öfkeli de olmalıdır” düşüncesi kendiliğinden oluştu mu? “telaş” demek “gerginlik” de demek. Gergin bir insan yüksek olasılıkla öfkelidir, değil mi? Kadına öfkeli öfkeli bakmıştır?? Ardı ardına öznel çıkarımlarla ilerler insanoğlunun toplumsal hayatı. Doğrudur veya yanlıştır, kesin bir şey söyleyemeyiz ama öyle ilerler. Başkasından aldığınız ya da başkasına yaptığınız iltifatları, birisi hakkındaki şüphelerinizi ya da güveninizi (özelliğin aynen devam ettirilmesi beklentisiyle oluşan duygu eylemleridirler) bir düşünsenize. Hepsinde çıkarım yapmak esastır; kötü özelliklerin veya iyi özelliklerin “kalıp”lara uygun bir şekilde devam ettirilmesine yönelik çıkarımlar. Metinde, tehlikeli adam’ın niyetinin ne olduğu tam açık olmasa da temiz bir niyet taşımama olasılığı yüksek “görünüyor”.  Şüpheleniyorsunuz, hatta kiminiz emin hissetmiş bile olabilir. Kafada oluşan imge ve izlenim bu yönde çünkü. Benzer örüntülerden sonra gelen aşırı değişik bir örüntü insan beynindeki elektriksel akım hızını bozar. Bozulmaması rahat hissettirir. Kalıp yargıların, inkârların kökeninde bu fizyolojik durumun varlığı söz konusudur.

à”Kadın yalnızca yürüyordu.”

Toplumsal cinsiyet rolleri gereğince toplumsal bilinçaltındaki “narin” kadın izlenimi zaten hâli hazırda var. Adamın tehlikeli olduğu biliniyor. Bir önceki cümleden, adamın gerginlikten ve telâştan sigara içtiği ve kadına öfkeli baktığı sanısı egemen. Yüzünün asık olduğu hayal edilen kadının hiçbir şey söylemeden yalnızca yürüdüğü bilgisi de verilince kadına Tarpéinne Kayası’na* götürülen bir mahkûmmuş gibi bakılması olası.

Peki hikâyenin nereye gittiğiyle ilgili bir fikri olan var mı? Benim bir fikrim yok. Zaten sabahın dördü olmuş, gidip yatmak varken bunu düşünemem. Hadi eyvallah.

*Tarpéinne Kayası: Eski Roma’da tutukluların aşağıya atıldığı yüksek bir tepedeki kayalıklar.

Eski İskele Yarasası